Allahdoğuran’ın Uyuması Yortusu
Allahdoğuran’ın Uyuması yortusu her sene 2 haftalık oruca müteakip 15 Ağustos/28 Ağustos tarihinde kutlanır. Zaman zaman ‘Allahdoğuran’ın Göğe Yükselişi’ olarak da bilinen bu yortu, Mesih’in annesinin ölümünü, dirilişini ve yüceltilişini kutlar. Meryem’in, ruhsal ve bedensel varlığının tamamen Allah tarafından Mesih’in göksel krallığına “yükselişini” ilan eder.
Bakire’nin doğumu ve tapınağa giriş yortusunda olduğu gibi, bu yortu için de İncilsel veya tarihi kaynak yoktur. Kilisemizin geleneğine göre, Meryem, Oğlu gibi “gönüllü olarak ölüme gidişle” değil, bu dünyanın çürümüşlüğüne bağlı olarak her ölümlü insan gibi ölümlü doğası gereği vefat etmiştir.
Ortodoks Kilisesi, Meryem’in şahsi günahları olmadığını öğretir. Bununla birlikte yortu günü okunan İncil’de, litürjide ve Meryem Ana’nın Uyuması ikonasında, kilisemiz, tüm insanların bu dünyanın denemelerinden, acılarından ve ölümünden kurtulduğu gibi, Meryem’in de gerçekten Mesih tarafından kurtarılması gerektiğini ilan eder; ve gerçekten de öldükten sonra, Oğlu tarafından Yaşamın Anası olarak ilan edilir ve “Allah’ın sözünü dinleyen ve onu tutan” herkese hazırlanan ve vaat edilen cennetin sonsuz yaşamında şimdiden bulunmaktadır.(Lk11.27– 28).
Doğum esnasında bekaretini korudun. Uyumanla dünyayı yüz üstü bırakmadın, Ey Allahdoğuran. Hayata döndürüldün, ey Yaşamın Anası, ve dualarınla ruhlarımızı ölümden kurtarırsın. (Troparion).
Hararetle dua eden ve şefaatine olan inancımızın sonsuz olduğu Allahdoğuran’ı ne mezar ne de ölüm esir alabilirdi. Yaşamın Anası olduğu için, bakire rahminde ikamet eden (İsa Mesih) tarafından hayata döndürüldü. (Kontakion)
Yortu ayinleri, Yaşamın Ana’sının, Oğlu Mesih’in Krallığı’nın “göksel sevincine, ilahi mutluluğuna ve bitmeyen hazzına geçiş yaptığı” teması etrafında icraa edilir(Akşam Duasında Okunan İlahi). Eski Ahit okumalarının yanı sıra Gece yarısı Duaları ve İlahi Liturji esnasında okunan İncil okumaları, Bakire’nin Doğumu ve Tapınağa Girişi yortularıyla tamamen aynıdır. Böylelikle, gece yarısı duasında Meryem’in yeniden şöyle söylediğini işitiyoruz: “Canım Rabbi yüceltir ve Ruh’um Kurtarıcım Allah’ta sevinç bulur” (Luka 1.47). İlahi Liturji’de, Aziz Pavlus’un “Baba Allah tarafından ziyadesiyle yüceltilmek” için insan köleliğine ve onursuz ölüme tenezzül eden Mesih’in kendini feda etmesinden bahsettiği Filipililer’e mektubu duyarız(Filip. 2.5-11). Ve bir kez daha İncil’de Meryem’in kutsanmasının “Allah’ın sözünü işitip onu tutan” herkese ait olduğunu duyuyoruz(Luka 11.27–28).
Bu nedenle, Allahdoğuran’ın Uyuması yortusu, tüm insanların muzaffer Mesih’in kutsamasıyla “ziyadesiyle yüceltildiği” ve bu ziyade yüceltilmenin Allahdoğuran Meryem’de çoktan gerçekleşmiş olduğu gerçeğinin kutlanmasıdır. Allahdoğuran’ın Uyuması yortusu ruhları Rab’bi yücelten ve Kurtarıcı Allah’ta sevinen, yaşamları tamamen, dünyanın Kurtarıcısı olan Meryem Oğlu (İsa Mesih) vasıtasıyla tüm insanlığa verilen Allah sözünü duymaya ve tutmaya adanmış tüm günahkarların kurtuluşunun işareti olduğunun kutlanmasıdır.
Son olarak, kilisemizde Meryem Ana’ya dair tüm yortularda, Ortodoks Hıristiyanlar’ın, Mesih ve Kutsal Ruh’a ait hayatlarının gelecekte karşılaşacağı gerçekliğin vurgulanması elzemdir. Meryem’in başına gelenler, onun alçakgönüllülük, itaat ve sevgi dolu kutsal yaşamını taklit eden herkesin başına gelir. Tüm insanlar, O’nun kendi hayatı aracılığıyla bizlere verdiği iyi örneğe uyarlarsa, “Heruvimler’den daha itibarlı ve Serafimler’den kıyaslanamayacak ölçüde yüce” olarak kutsanacaklardır. Böylelikle herkesin içinde Kutsal Ruh aracılığıyla Mesih doğmuş olacak, hepsi diri Allah’ın tapınakları olacaklardır. Meryem’in yaşadığı hayatı yaşayan herkes Allah’ın krallığında onunla birlikte ebedi hayata paydaş olacaktır.
Bu bağlamda Meryem’de övülen ve yüceltilen her şey, kilise hayatında tüm insanlığa sunulan bir timsaldir. Bu nedenle Meryem, Allah olan oğlu İsa ile birlikte Ortodoks Geleneğinde kilisenin imajı olarak kendini gösterir. Çünkü kurtarılanlar topluluğu, Mesih’in içinde yaşadığı kişilerdir.
Bazı kiliselerde, Azize Allahdoğuran’ın Uyuması yortusunda çiçekleri kutsamak adettir.
Ey mübarek Allahdoğuran,
Şefkatin kapısını bizlere aç,
Sana ümit bağlayarak hüsrana uğramayalım,
Ancak vasıtanla felaketlerden kurtulalım,
Çünkü Hıristiyanların soyunun kurtuluşu sensin.
(Kısa Paraklesis’te Okunan Theotokion-Validetullah’a Mahsus Dua)
Kutsal Yazılar bize, Rabbimiz çarmıhta ölürken, annesini ve öğrencisi Yuhanna’yı gördüğünü ve Meryem Ana’ya, “Kadın, işte oğlun!” dediğini söyler ve Yuhanna’ya ise, “İşte annen!” (Yuhanna 19:25-27). O saatten itibaren, Havari Yuhanna, Allahdoğuran ile bizatihi ilgilenmiştir. Elçilerin İşleri 1:14’te, Meryem Ana’nın Pentikost gününde Aziz Havarilerle birlikte olduğunu doğrulayan İncil referansıyla birlikte, kilise geleneği, Meryem’in Kudüs’teki Havari Yuhanna’nın evinde kaldığını ve söz ve eylemleriyle hizmete devam ettiğini ifade eder.
Ölümü sırasında, Havari Tomas hariç dünyanın dört bir yanında vaaz veren Rabbimiz’in havarileri, Allahdoğuran’ı görmek için Kudüs’e döndüler. Havari Pavlus dahil hepsi onun başucunda toplanmıştı. Ölüm anında, İsa Mesih gelerek, annesinin ruhunu cennete taşıdı.
Vefatının ardından, Allahdoğuran’ın cesedi cenaze alayıyla birlikte Getsemani Bahçesi yakınlarındaki bir mezara kondu. Havari Thomas, Allahdoğuran’ının vefatından üç gün sonra geldiğinde ve cesedini görmek istediğinde, mezarın boş olduğu ortaya çıktı. Allahdoğuran’ın bedensel yükselişi, bir meleğin mesajı ve Meryem Anamızın havarilere görünüşü ile doğrulandı.
Yortunun İkonası
Allahdoğuran’ın Uyuması Yortusu ikonası, onu havarilerle etrafı çevrili biçimde ölüm döşeğinde gösterir. Mesih ortada durarak, annesine bakıyor ve kucağında Meryem Ana’nın ruhunu temsil eden, beyazlar içinde küçük bir çocuk tutuyordur. Altın giysileri, başının üstündeki melekler ve vücudunu çevreleyen mandorla ile Mesih, ilahi görkemiyle tasvir edilir.
Havarilerin duruşu dikkatlerini Allahdoğuran’a yönelttiklerini gösterir. Sağda Aziz Petrus, Allahdoğuran’ın cesedini tütsülemekte, soldaysa Aziz Pavlus ona hürmet edercesine eğilmektedir
İkonada havarilerle birlikte birkaç piskopos ve kadın da resmedilir. Geleneksel olarak temsil edilen piskoposlar, Mesih’in kardeşi Yakup, Timoteos, Ierotheos ve yargıç Dionisios’tur. Onlar piskoposluk cübbesi giymiş olarak resmedilmiştir. Kadınlarsa Kudüs’teki kilisenin üyeleridir.
Allahdoğuran’ın yatağının önünde, ikonanın merkezinde eksen oluşturan bir mum bulunur. Mumun üzerinde Allahdoğuran Bakire Meryem’in bedeni bulunur. Onun üzerindeyse, annesinin pür-i pak ruhunu tutan Mesih vardır. Mesih’in üzerinde, Allahdoğuran’ı almaya hazır olan, cennetin kapıları açık durmaktadır.
Bu büyük yortu ve ikona, inancımızın temel bir öğretisini, yani bedenin dirilişini kutlar. Allahdoğuran örneğinde bu, Allah’ın ilahi iradesiyle başarılmıştır. Dolayısıyla bu bayram bir umut, dirilişin umudu ve sonsuz yaşamın bayramıdır. Bakire Meryem’in bedeninin etrafında toplananlar gibi, biz de ölen sevdiklerimizin etrafında toplanır ve ruhlarını Mesih’in ellerine emanet ederiz. Bizden önce imanla dinlenmiş ve Azizlerin birliğine geçmiş olanları hatırladıkça, kendimizi gelecek çağın hayatına kabul edilmeye hazırlarız.
Göksel meskenimize doğru yolculuk ederken, bu yortu aracılığıyla Allahdoğuran’ın bizim için şefaat ettiğini de teyit ederiz. Mesih aracılığıyla Meryem anamız, Allah’ın tüm çocuklarının annesi oldu ve bizi ilahi sevgiyle kucaklamaktadır.
Allahdoğuran’ın Uyuması Yortusunun Ortodoks Hristiyanlarca Kutlanması
Allahdoğuran’ın Uyumasının yortusuna ruhani hazırlığımız 1 Ağustos’ta/14 Ağustos’ta oruç dönemi ile başlar. Balık yemenin serbest olduğu Suret Değişimi(Metamorfoz) yortusu(6 Ağustos/19 Ağustos) hariç, hafta içi her gün (hayvansal gıdalar, yağ ve şarap tüketmenin yasak olduğu) sıkı oruç tutulur. Bitkisel yağ ve şarap cumartesi ve pazar günleri serbesttir.
Bayramdan önceki hafta içi her gün kiliselerimizde Meryem Anamıza paraklisis(niyazlı dilek duaları) ayinleri düzenlenmektedir. Bunlar, Allahdoğuran’ın şefaatleri, aracılığı ve duaları için hem küçük hem de büyük paraklisisten oluşan ayinlerdir.
Allahdoğuran’ın Uyuması yortusu, bayramın sabahı gerçekleştirilen ve öncesinde bir sabah duası (Orthros) bulunan Aziz Yuhanna Hrisostomos’un İlahi Liturji metni ile kutlanır. Bayram gününden önceki akşam Büyük Akşam Duası yapılır. Allahdoğuran’ın Uyuması yortusu için okunan Kutsal Yazılar aşağıdaki gibidir:
-Bir gün evvel okunan akşam duasında(14/27 Ağustos akşamı): Yaratılış 28:10-17; Hezekiel 43:27-44:4; Süleyman’ın Özdeyişleri 9:1-11.
-Sabah Duası(15/28 Ağustos): Luka 1:39-49, 56.
-İlahi Liturji(15/28 Ağustos): Filipililer 2:5-11; Luka 10:38-42; 11:27-28.
Kaynakça
Icon of the Dormition of the Theotokos used in the Biblical Story section provided by Athanasios Clark and used with permission.
Icon of the Dormition of the Theotokos used in the Icon of the Feast section provided by Theologic and used with permission.
Festival Icons for the Christian Year by John Baggley (Crestwood, NY: St. Vladimir’s Seminary Press, 2000), pp. 160-166.
The Festal Menaion. Translated by Mother Mary (South Canaan, PA: St. Tikhon’s Seminary Press, 1969) pp. 63-65.
The Incarnate God: The Feasts of Jesus Christ and the Virgin Mary, Catherine Aslanoff, editor and Paul Meyendorff, translator (Crestwood, NY: St. Vladimir’s Seminary Press, 1995).
On the Dormition of Mary: Early Patristic Homilies. Translation and introduction by Brian E. Daley, S.J. (Crestwood, NY: St. Vladimir’s Seminary Press, 1998).
https://www.oca.org/orthodoxy/the-orthodox-faith/worship/the-church-year/dormition-of-the-theotokos
https://www.goarch.org/dormition
